Deze column verscheen gisteren op DeMorgen.be

 Elke week kiest onze taalcolumniste Ann De Craemer het #WoordVanDeWeek. Dat kan een actueel woord zijn, een hip nieuw woord, een woord dat een snaar raakt, een totaal vergeten woord of een woord dat allang had moeten bestaan. Deze week: tinkme.

 ‘Als het op dialecten aankomt, is het vijf voor twaalf’. Dat las ik maandag in De Standaard, en vanuit die – correcte – vaststelling besloot de krant, samen met het Radio 1-programma Hautekiet, een hele taalweek aan de Vlaamse dialecten te wijden.

In Hautekiet en op Twitter kon je vaststellen dat de Vlaming zijn dialect nog steeds koestert, maar vijf voor twaalf is het inderdaad. Daarom stelde ik in 2014 Craemers West-Vlaams Vergeetwoordenboek samen, een bundeling van woorden waarvan ik had vastgesteld dat jongeren ze niet meer kennen. Jongeren spréken vaak nog wel met het accent van een dialect, maar de typische woordenschat kennen ze niet, meestal omdat ze niet in het dialect zijn opgevoed en hun ouders hun eigen dialectwoorden hebben vervangen door ‘keurige’ varianten uit de standaardtaal, of vaker nog de tussentaal. Het woord ‘keurig’ is meteen ook de reden waarom zo weinig mensen hun kinderen nog in het dialect opvoeden: er is nu eenmaal de perceptie dat dialect boertig en lomp zou zijn ­— al is die perceptie vandaag wat aan het veranderen, net omdat mensen inzien dat dialect erfgoed aan het worden is. Volgens de Atlas van Bedreigde Talen van Unesco uit 2009 dreigen zo’n 2500 van ’s werelds 6000 talen uit te sterven. Het West-Vlaams wordt erin genoemd als een dialect dat met uitsterven bedreigd is. Als u weet dat dat dialect dan nog behoorlijk sterk staat, weet u meteen ook hoe het gesteld is met de dialecten in veel andere regio’s in Vlaanderen.

Of we dat tij kunnen keren? Ik geloof van niet. Talen zijn levende organismen die hun natuurlijke evolutie kennen, en daar hebben de sprekers weinig of geen vat op. Maar ik mag de teloorgang van het dialect natuurlijk ten zeerste betreuren, omdat met het verdwijnen ervan ook een deel van ons verleden en erfgoed verdwijnt. Zelf spreek ik nog dagelijks dialect, en ik heb in de inleiding van mijn Vergeetwoordenboek geschreven dat ik als auteur in de Nederlandse taal woon, maar als ik moet kiezen in welke kamer van dat huis ik me het meest geborgen voel, dat mijn dialect is. Het is de kamer die ik het gezelligst vind; de kamer waar de oude zetel van mijn grootmoeder staat; de kamer waarin mijn familie en de meeste van mijn vrienden vertoeven; de kamer waarin ik het verleden het sterkst tot leven zie komen.

Als onze dialecten dan toch gedoemd zijn te verdwijnen, laten we hen dan, zolang het kan, de aandacht geven die ze verdienen. Laat mij daarom een voorzet geven met een top 10 van de favoriete woorden uit mijn dialect, het West-Vlaams — meer bepaald dat van Tielt.

10. jeunen: zich amuseren
11. skerlewiep: schrijlings
12. blagoai: opschepper
13. drilpoander: iemand die graag op stap gaat
14. tetoet: toch wel
15. plakkevort: heel erg verrot
16. vanensentens: over de hele lengte
17. brokkeverskjèn: helemaal uiteen, in stukken gebroken
18. oazoart: onverwachte meevaller.
19. tinkme. In een interview met de Krant van West-Vlaanderen begin dit jaar had Terzake-anker Kathleen Cools het nog over dit bijzondere woord: “Veel van mijn vrienden én collega’s met wie ik het goed kan vinden, zijn West-Vlamingen. Straf trouwens: zet West-Vlamingen buiten West-Vlaanderen ergens samen en ze beginnen sans gêne en luid hun dialect te spreken. Zeer grappig is dat. Op die manier leerde ik onlangs het fantastische woord ‘tinkme’ kennen”.

‘Tinkme’ valt nog het best te vertalen als ‘blijkbaar’ of ‘ik denk dat’ en is verwant met het Oudengelse ‘methinks’. (Wie interesse heeft in de verwantschappen tussen het West-Vlaams en het Oudengels, leze dit artikel.) Een voorbeeld: Tinkme da die vint nen egten blagoai is. Zelf spreek ik het woord eerder uit als ‘titmij’, terwijl anderen ‘tipmij’ zeggen. Ziehier de onuitputtelijke taalrijkdom van een dialect.

Als u zich ook wat wilt ‘jeunen’ met uw eigen dialect, laat dan in de reacties op deze column op Facebook of Twitter uw eigen top 10-en maar komen, en gebruik daarvoor de hashtag #dialectliefde. Het tij kunnen we niet meer keren, maar niets belet ons om de schoonheid van onze dialecten blijvend onder de aandacht te brengen.