Vandaag stelt Dirk Leyman in de boekenbijlage van De Morgen de vraag waar de Vlaamse schrijvers blijven in het debat over de terreuraanslagen van vorige week in Parijs: “Er heerst een bijna loden stilte over Charlie Hebdo en op de opiniepagina’s blinken auteurs grotendeels uit door afwezigheid. (…) Je zou toch verwachten dat figuren als David Van Reybrouck, Tom Lanoye, Stefan Hertmans, Monika van Paemel of Erwin Mortier zich in de meningsvorming mengen.”
Ik vond het een nogal gratuite opmerking – alsof niet binnen de week reageren zou betekenen dat een schrijver niet geëngageerd is; alsof het niet toegestaan is de tijd te nemen voor enige reflectie en afstand op een moment waarop de meningen over elkaar heen buitelen.
Ik heb, voor de duidelijkheid, niet gezwegen omdat ik niet geëngageerd zou zijn. Ik meen te mogen beweren dat ik dat wel ben, zeker als het op kritiek op godsdienst en dus ook op de islam aankomt. Maar als ik bij mezelf te rade ga over waarom ik de voorbije week heb gezwegen, en dat heb ik naar aanleiding van het stuk van Leyman dus gedaan, dan is het antwoord tweeledig.
Ten eerste vielen, zoals gezegd, de meningen de voorbije dagen uit de lucht, net als de scheldpartijen tussen een hoop zelfverklaarde kenners, en net als het eindeloos aantal manieren waarop Charlie Hebdo gerecupereerd werd door mensen die voor 7 januari nog nooit van het blad gehoord hadden. Ik vond het ‘debat’ op een bepaald moment een sensationeel reukje krijgen.
Ten tweede heb ik, nu ik erover nadenk, waarschijnlijk ook gezwegen uit verontwaardiging. Verontwaardiging omdat ik jaren geleden, in 2010, gedebuteerd ben met een journalistiek reisboek over de Islamitische Republiek Iran, dat heel scherp is voor de (orthodoxe) islam en tal van Iraniërs kritisch aan het woord laat over de manier waarop de islam hun land gegijzeld heeft. Reza uit Isfahan zei me bijvoorbeeld dit over de islamfanatici:
Ik verzeker je: sinds de Revolutie heb ik geen gelukkig moment gekend. Niets dan ellende met die ayatollahs. Als een mier moe wordt, kan ze niet langer werken. Als de Revolutie niet islamitisch was geweest, dan waren we mensen gebleven. Maar sinds 1979 zijn we veranderd in mieren, en we zijn moe.
Mijn boek werd in 2011 genomineerd voor de VPRO Bob den Uylprijs voor het beste reisboek (uiteindelijk gewonnen door Cees Nooteboom) maar niet één Vlaamse of Nederlandse krant heeft daar één kolom aan besteed, of me gevraagd om iets te vertellen over mijn ervaringen in Iran en mijn kritiek op de islam als rode draad doorheen het boek.
Ook in verschillende columns heb ik me uitgesproken tegen de islam, zoals in deze uit april 2012 voor De Morgen, waaruit ik een stuk citeer:
Woensdag zag ik de Amerikaanse reportage Welcome to Belgistan – The new muslim capital of Europe. Abu Imran van Sharia4Belgium stelde er dat ‘democratie tegengesteld is aan de islam’. Donderdag was er op de EO een reportage over moslimevangelisatie op Urk. Orthodoxe moslims trokken naar de meest kerkelijke gemeente van Nederland om er het ‘ware geloof’ te verspreiden. ‘Ze zijn bang voor de waarheid.’ zei een van hen. ‘Als je gehecht bent geraakt aan Windows 6 en opeens wordt het Windows 7, is dat moeilijk.’ Een autochtone man discussieerde met een streng-orthodoxe moslim die zei dat hij het liefst in een islamitisch-theocratisch land zou leven. ‘Dan moet u daar heen gaan’, antwoordde de man. Reactie: ‘Ik hoop dat Nederland islamitisch-theocratisch wordt.’ Vrijdag las ik dat een imam van de Al Amal-moskee in Anderlecht zich in een RTBF-undercoverreportage negatief uitliet over Vrouwendag. Hij noemt het ‘een joodse uitvinding die niet past bij de moslimcultuur.’
Drie voorbeelden die aantonen dat orthodoxe moslims een verstand hebben ter grootte van een erwt en met dergelijke uitspraken beter passen in de spelonken van Tora Bora dan in de straten van een westerse stad. (…) Zelf word ik doodmoe van het soort orthodoxe moslims dat lak heeft aan gelijkheid tussen man en vrouw, en vrouwen met korte rok voor ‘hoer’ uitscheldt – regelmatig meegemaakt toen ik nog in de Brusselse Marollen woonde. Ze hebben lak een democratie, maar vrijheid van meningsuiting vinden ze geweldig, want dat laat hen toe hun middeleeuwse, achterlijke onzin te verspreiden. Iedereen die beseft in welke zee van vrijheid we leven, moet zich daartegen uitspreken. Omdat ik (…) in Iran heb gezien wat voor kankergezwel de orthodoxe islam is, zal ik met mijn pen en zonder angst steeds tegen deze fanatici in het verweer gaan.
Het sierde De Morgen dat ze mij deze harde mening lieten ventileren, maar heeft toen één journalist à la Leyman opgemerkt dat er gelukkig nog geëngageerde schrijvers zijn die zich kritisch uitlaten over de islam? Pas wanneer er iets ernstig gebeurt, dan pas blijkbaar moeten en zullen de schrijvers te midden de kakafonie hun stem laten horen – of moet ik zeggen: mogen – want het is niet zo dat schrijvers door de media anders vaak naar hun mening wordt gevraagd.
Deels ook daarom heb ik dus gezwegen. Zal ik blijven zwijgen? Nee. Maar intussen heb ik wel het recht het nieuws over Charlie Hebdo in stilte te volgen en een mening te vormen die, eenmaal Charlie Hebdo minder aandacht zal krijgen, hopelijk nog steeds als een geluid van een geëngageerde schrijver zal worden gezien – een die zich niet alleen engageert wanneer zich in onze achtertuin een tragedie voordoet.
Ann De Craemer 
Beste Ann,
Ik volg je al een hele tijd en heb veel bewondering voor je schrijftalent en je geëngageerdheid. Dikke larie dat je een eenzijdige kijk zou hebben, integendeel. Als er een schrijfster is die niet polariseert, ben jij het wel. Iedere Europeaan weet dat er helaas veel moslims gevoelige lange tenen hebben en dat zelfs het uiten van dit besef al kwaad bloed zet. Moeten we nu echt werkelijk elk woord omtrent de islam en de moslims voorzichtig gaan afwegen? Europa is een multiculturele samenleving en er is hier geen plaats voor mensen die niet willen of kunnen aanvaarden dat er mensen zijn met een andere mening. Als je de Europese normen en wetten niet accepteert, moet je maar oprotten. Zo simpel is het.
Roland,
De conclusie van uw schrijven “ZO SIMPEL IS HET” roept bij mij de associatie op van hetgeen Harry Mulisch heeft aangewezen over het verschil tussen de woorden “simpel” en “eenvoudig”, zoals de schrijver Alfred Schmits dit heeft opgenomen in zijn boek “Meesters Der Verwondering”. Zoals ik die aanwijzingen begrepen heb verwijst het woord “SIMPEL” naar een beweging van het om de complexiteit heen lopen en dingen uitsluiten en buitensluiten (in dit licht bezien is discriminatie simpel), terwijl het woord “EENVOUDIG” verwijst naar een beweging van dwars door de complexiteit heen te gaan en alles te omarmen. De actuele problematiek waar wij met zijn allen tegen aan lopen, en niet alleen in Europa maar de mensheid wereldwijd, en de oplossing die u hiervoor aandraagt is meen ik niet zo simpel als u dit hebt opgeschreven. Ze vraagt mijns inziens om de enige ware eenvoudige weg, waarbij ieder van ons tot de ontdekking van haar/zijn ware natuur geraakt, waarbij men niet langer blind gelooft wat aan men is vertelt dat men MOET geloven, en waarbij men niet langer gelooft, zonder meer, wat men DENKT! ZO EENVOUDIG kan het zijn, dit weet ik zeker. Voor mij is het en blijft het vooralsnog de vraag hoe we iedereen zullen weten te inspireren tot een dergelijk engagement? Wereldwijd, niemand ooit uit of buitengesloten.
Beste Roland,
Ik heb nooit beweerd dat Ann Decraemer een eenzijdige kijk heeft. Mijn reactie sloeg op het artikel. Lees eens mijn reactie en jouw reactie en zeg mij eerlijk welke je het meest polariserend en welke je het meest constructief vindt. U geeft zelf werkelijk een mooi voorbeeld, dat deels mijn punt maakt. Wat mijn mening betreft, lijkt u wel erg lange tenen te hebben.
Ik tracht altijd een constructieve en genuanceerde bijdrage te leveren. Dit is ook mijn enige reactie op jou inbreng, omdat ik niet geloof in het heen en weer ruziën op internetfora. Ik denk dat mijn punt gemaakt is.
Groeten,
Brahim
Dag Brahim,
Inderdaad, je hebt gelijk. Ik heb je post eens rustig herlezen en geef toe dat ik het mis had, je reactie op het artikel is wel degelijk genuanceerd en constructief. Ik heb te impulsief en te snel gereageerd, waardoor ik terecht de indruk gaf zelf gevoelige lange tenen te hebben. Bekvechten op internetflora vind ik ook beneden alle peil.
Met mijn verontschuldigingen,
Roland
Dag Roland,
We mogen misschien een andere mening hebben, maar ik heb veel respect voor je laatste reactie.
Groeten,
Brahim
Bewondering zover voor het bijzondere Iran avontuur zoals dat in dit artikel naar voren komt!
Wanneer ik de vraag tot engagement in dit artikel op mijzelf betrek, ik ben trouwens geen schrijver en als dusdanig geen “publieke figuur” en ik voel mij als zodanig niet uitgedaagd, dan is het antwoord op de vraag om mij te engageren ja of nee betreffende hetgeen zich in deze wereld voordoet voor mij afhankelijk van mijn waarneming of degene met wie ik in deze wereld ben mij als een partner wil en kan beschouwen, als een levensgezel op eenzelfde reis met Moederschip Aarde ja of nee? Voor degene die mij op deze reis als een gelijkwaardige partner wil zien heeft mijn engagement vanzelfsprekend zin, en voor degene die mij niet zo wil zien niet. Wat kan of wat moet ik er dus mee, zal mijn engagement enig effect hebben op de loop der dingen in zoverre als die bepaald wordt door degene die mij niet als een metgezel op deze reis wil of kan beschouwen?
Reflectie alvorens tot uitgesproken engagement over te gaan lijkt mij altijd heel zinnig.
Beste An. Ik ben blij met je reactie, sterk en wijs! Ook met de citaten uit je boek over je reis door Iran. Heel scherp en waarschijnlijk vaak van het zelfde kaliber als de prenten in Charlie Hebdo. Maar gelukkig, of moet ik zeggen HELAAS lezen deze fanatieke Moslims jouw boeken en colums niet…! Ik weet ook niet wat er allemaal over
de situatie waarin onze trieste wereld zich bevindt, gezegd zou kunnen worden….”Geen angst” is nu de kreet. Klinkt prachtig…Mijn keel wordt dichtgeknepen door de angst, dit is immers oorlog?
Warme groet uit Jeruzalem!
Dag An,
Op 1 zin na ben ik het volledig eens met dit stuk. Echter, wat mij betreft is er niet zo iets als dé islam en ben of heb ik mij nooit uitgesproken tegen de islam. Zelfs in mijn eigen microkosmosje zie ik een erg grote diversiteit in hoe de islamitische principes in de praktijk gebracht wordt.
Wel stel ik mij de vraag of dat dit artikel de juiste focus legt en of er niet een meer genuanceerde kijk op de zaak mogelijk is. Dan denk ik bijvoorbeeld aan:
– de buitenlandse politiek van het westen in het midden-oosten
– het politiek beleid rond moslims in eigen land. Denk bijvoorbeeld aan hoe de islam wordt aangepakt, vergeleken met het christendom of jodendom. Hoeveel inspraak krijgen de moslims om mee beleid te voeren?
– hoe de media berichten over moslims. Leuk gedachte-experiment om eens in artikels over vrijheid van meningsuiting moslim door jood te vervangen. In dit verband verwijs ik naar bijvoorbeeld de situatie in Antwerpen, waar er, terecht, getracht wordt een beleid te voeren rond Syriestrijders. Maar vanuit de Joodse gemeenschap vertrekken wel straffeloos soldaten naar Gaza. Op 1 artikel na op de wereldmorgen.be komt dit in de media helemaal niet aan bod. Verder wordt volgens mij, in het algemeen, het verband tussen vrijheid van meningsuiting en macht onderschat. Ook in dat verband is het interessant om te zien hoe er bericht wordt over de aanslagen op moskeeën wereldwijd in de nasleep van de aanslagen in Parijs.
– de sociaal-economische achtergrond van veel moslims in het westen en hoe het politiek beleid daar op inspeelt. Denk maar aan de banlieus van Parijs, bijvoorbeeld.
Ik ben ook van mening dat er in de moslimgemeenschap werk aan de winkel is. Maar zonder bovenstaande punten in beschouwing te nemen denk ik dat je maar een eenzijdige kijk op de zaak krijgt.
Nog steeds fan van je blogartikels :-)
Brahim