Deze column verscheen gisteren op de DeMorgen.be

Elke week kiest onze taalcolumniste Ann De Craemer het #WoordVanDeWeek. Dat kan een actueel woord zijn, een hip nieuw woord, een woord dat een snaar raakt, een totaal vergeten woord of een woord dat allang had moeten bestaan. Deze week: u.

Dinsdagavond waren er twee filosofen te gast in De Afspraak op Canvas: Ignaas Devisch en Etienne Vermeersch. Aanleiding was de stelling van Vermeersch in deze krant dat hij hoopt dat kinderen met Down uiteindelijk zullen uitsterven.

Devisch was het grondig oneens met Vermeersch. Dat mag natuurlijk, maar wat me verbouwereerde, was het gebrek aan respect waarmee hij de man van antwoord diende. Er was de inhoud van zijn weerwoord: terwijl Vermeersch enkel de wens had uitgedrukt om de ziekte van Down volledig uit te roeien, insinueerde Devisch dat Vermeersch meteen ook mensen met Down het liefst wou zien uitsterven. Maarten Boudry sloeg op Twitter spijkers met koppen: ‘Mensen die denken dat Vermeersch echt personen wou uitroeien, zijn zelf een tikje zwakzinnig, al mogen ze van mij gerust blijven bestaan.’

Maar het was niet alleen de intellectueel oneerlijke aanval van Devisch die mij verbaasde. Het gebrek aan respect uitte zich ook in diens taal en toon: Devisch sprak Vermeersch consequent aan met ‘je’, wat zijn smalende houding tegenover de man nog extra in de verf zette.

Toen ik daar op Twitter een opmerking over maakte, kreeg ik deze repliek van politiek filosoof Thomas Decreus:

Ah, zo zit dat dus! Beleefdheid hoort thuis in de jaren stillekes, en wie ervoor pleit, is hopeloos ouderwets. Wel, in dat geval ben ik nog nooit zo graag hopeloos ouderwets geweest.

Devisch is maar één voorbeeld van hoe het ongepaste tutoyeren een taalkundige epidemie is geworden. Tien jaar geleden vousvoyeerde mijn bank me nog in hun e-mails. Nu spreken ze me aan met ‘je’. De bank kent me niet, en de bank heeft een zakelijke relatie met mij, dus enige afstand is aangewezen. Mijn telecombedrijf, mijn energieleverancier, mijn spoorwegmaatschappij (‘Verleng je abonnement’, klinkt het op de website van de NMBS): stuk voor stuk tutoyeren ze. In Roeselare zag ik onlangs zelfs voor het eerst een verkeersbord waarop de weggebruiker wordt getutoyeerd:

Niet ‘uw begrip’, en ook niet ‘je begrip’ maar jouw begrip, dat door de beklemtoning toch een tikkeltje klinkt alsof we kleuters zijn.

Die verkleuterende ‘verjouwing’ is ook een ergernis van journalist Joël De Ceulaer, die er zich op Twitter regelmatig over opwindt. Hij richt daarbij vaak zijn pijlen op Radio 1, een kwaliteitszender waar luisteraars niettemin worden aangesproken als waren we hun beste vriendjes. Al in 2007 schreef De Ceulaer daar in Knack een stuk over, waarin hij toenmalig Radio1-baas Jan Hautekiet aansprak: ‘Als een presentator of copywriter of webmaster van Radio 1 voortaan het woord tot mij richt, zou ik willen dat hij ‘u’ tegen mij zegt in plaats van mij koude rillingen te bezorgen met dat weerzinwekkend familiaire en in de audiovisuele sector steeds genadelozer om zich heen grijpende gejij en gejouw.’

Ik ben het met De Ceulaer eens. Dat populaire (jongeren)zenders als MNM en StuBru de u-vorm allang niet meer kennen, tot daaraantoe. Maar dat kwaliteitszenders als Radio 1 en Klara ook die toer opgaan: da’s een andere zaak. De u-vorm hoor je op die zenders bijna alleen nog in één-op-één-interviews, en dan meestal wanneer het om politici gaat. Als de verjouwing zich doorzet, is ook dat binnenkort niet meer het geval. In Nederland is het, vrees ik, al aan het gebeuren. Vorig jaar hoorde ik radiopresentator Giel Beelen tegen minister-president Mark Rutte dit zeggen: ‘Het is fantastisch dat je het doet, Mark. Heb je veel geoefend?’ Lieven Van Gils is waarschijnlijk fan van het huppelkonijn Beelen, want ook hij spreekt politici graag met ‘je’ én met de voornaam aan. In Frankrijk is zoiets ondenkbaar. Tijdens de debatten voor de presidentsverkiezingen heb ik er geen enkele kandidaat ooit getutoyeerd horen worden. Niet voor niets zijn de woorden ‘tutoyeren’ en ‘vousvoyeren’ van Franse origine, en wat betreft courtoisie kunnen we van het Franse volk nog een pak leren. Jacques Prévert wist het al: ‘Et ne m’en veux pas si je te tutoie / Je dis tu a tous ceux que j’aime.’ (En neem het me niet kwalijk als ik je tutoyeer / ik zeg je aan allen die ik liefheb).

Vindt u me elitair omdat ik me opwind over ongepast getutoyeer? Dan is dat maar zo. Ikzelf vind niets elitairs aan beleefdheid, afstand en respect wanneer de omstandigheden daarom vragen. Natuurlijk zijn etiquetteregels aan verandering onderhevig. Er is een tijd geweest waarin kinderen zelfs hun ouders vousvoyeerden. Ik pleit niet voor een terugkeer naar die tijd maar wil ‘u’ niet van het taaltoneel zien verdwijnen, omdat het op een beschaafde omgang duidt, en daarvan wil ik in brute sociale mediatijden graag meer en niet minder voorbeelden zien. Voor mij is het simpel: je’ is een voornaamwoord in jeans, terwijl ‘u’ een maatpak draagt. Het siert mensen dat ze weten wanneer ze wat moeten dragen. Van een intelligent man als Ignaas Devisch meende ik te mogen verwachten dat hij tijdens De Afspraak zijn jeans in de kleerkast had laten hangen.