‘Als iemand mij laat kiezen / tussen de stippels / in mijn atlas van de hemel / of de leegte van dit witte blad papier, / zal niemand tijd verliezen: / er is geen plek waar ik / mijn adem liever heb dan hier. (Bart Moeyaert)
In het Westen is ze totaal onbekend, maar in Iran en voor Iraniërs in het buitenland is ze een legendarische artieste: Googoosh, echte naam Faegeh Atashin (Teheran, 1950). Ze was en is niet alleen de grootste popdiva van Iran (en ook in de rest van het Midden-Oosten zeer geliefd) maar ook actrice en stijlicoon. Zo veranderde ze regelmatig haar kapsel en ‘look’ en fungeerde daarmee als voorbeeld bij moderne, jonge Iraanse vrouwen. Na de Islamitische Revolutie van 1979 werd haar muziek verboden en mocht zij als vrouw niet meer optreden. Twintig jaar stilte volgde. De platen van Googoosh groeiden in die tijd uit tot dure verzamelobjecten bij uitgeweken Iraniërs en de reputatie van ‘Iran’s dochter’ nam bijna mythische proporties aan. In 2000 verhuisde Googoosh naar Los Angeles, waar ze met open armen ontvangen werd door de grote Iraanse gemeenschap aldaar, met een succesvolle comeback als resultaat. Lees verder →
Ongetwijfeld een van de meest geliefde Perzische (strijd)liedjes is Morghe Sahar. Geen Perzisch lied dat me dieper raakt. De klassieke zanger Mohammed Reza Shajarian heeft het meesterlijk vertolkt, maar het is vooral de sobere uitvoering van Farhad waarvan ik het meest hou. Morghe Sahar iseen lied dat past bij het begin van de lente, en bij het verlangen naar vrijheid waar we aan begin van het nieuwe Perzische jaar moeten blijven in geloven.
Hier volgt mijn vertaling van het liedje:
Morghe sahar, nale sar kon
Morgenvogel, zing je droevige lied
daghe ma ra tazeh tar kon
herinner me opnieuw aan mijn pijn
zahe sharar bar,
met een brandende zucht
in ghafas ra bar shekan o zir o zebar kon
breek deze kooi en zet ze op haar kop
bolbole par basteh, ze kandje ghafas dara
naghmeye azadi no’e bashar sara
nachtegaal met gebonden vleugels
kom vanuit de hoek van je kooi en zing een nieuw lied van vrijheid voor de mensheid
va’z nafas arseye in khake tudeh ra, por sharar kon
en met één adem, vul deze grootse aarde met vuur
nale sar kon
zing je droevige lied
zolm zalem, jur sayyad
ashiyanam dade bar bad
de wreedheid van de tiran, de onrechtvaardigheid van de jager
hebben mijn nest doen verdwijnen in de wind
ey khoda, ey falak, ey tabi’at, shame tarike ma ra sahar kon!
O god, o hemelse wereld, O natuur, maak van onze donkere avond de zonsopgang!
por samar kon
maak het een overwinning
No bahar ast
het is een nieuwe lente
gol be bar ast
de bloemen zijn weer gekomen
abr cheshmam
jale bar ast
de wolken in mijn ogen zijn vol van dauw
in ghafas, chon delam, tang o tar ast
deze kooi, zoals mijn hart, is verstikkend en donker
shole fekan, dar ghafas, ey ah atashin
o heftige schreeuw, zet deze kooi in vlammen
dast tabi’at, gole omre mara machin
hand van de natuur, oogst nog niet deze bloem van mijn leven
djanabe ashegh negah ey taze gol az in
waak over deze dierbare jonge bloem
bishtar kon! bishtar kon! bishtar kon!
Maak er meer! Maak er meer!
morghe bidel, sharhe hedjran, mokhtasar kon! mokhtasar kon
jij vogel zonder hart, maak het verhaal van onze scheiding kort! Maak het kort!
Deze week, zoals beloofd, een nieuwe vertaling van een gedicht van de Perzische meester Rumi. Om van te genieten, uit het hoofd te leren, en nooit meer te vergeten. Je bent mijn leven
Je bent mijn leven, je bent mijn leven, mijn leven; je bent
van mij, je bent van mij, van mij.
Je bent mijn koning, je verdient mijn passie; je bent
mijn snoep, je verdient mijn tanden.
Je bent mijn licht; blijf in mijn ogen wonen,
O mijn ogen en fontein van leven!
Toen de roos jou aanschouwde, zei ze tegen de lelie, ‘Mijn
cipresboom kwam naar mijn rozentuin.’
Zeg me, hoe verhoud je je tot twee verspreide dingen!
Met mijn excuses voor de vertraging: ik had wekelijks een vertaling van een gedicht van Rumi beloofd, maar het was eventjes druk. Vanaf nu: elke week!
Deze keer een toepasselijk gedicht van Rumi over de winter.
MIJN SLECHTSTE GEWOONTE
Mijn slechtste gewoonte: zo moe word ik van winter
dat ik een marteling ben voor mijn omgeving.
Wanneer jij hier niet bent, groeit niets.
Alle helderheid verlaat mij. Mijn woorden
raken verward en verstrikt.
Hoe stinkend water genezen? Stuur het terug naar de rivier.
Hoe slechte gewoontes genezen? Stuur me terug naar jou.
Wanneer water opgezogen wordt door de bekende draaikolken
graaf dan door de bodem een uitweg
naar de oceaan. Er is een geheim medicijn
bestemd alleen voor hen die zoveel pijn hebben
dat alle hoop verdwenen is.
Zij die hopen zouden zich benadeeld voelen als ze het wisten.
Kijk zo lang je kan naar de vriend van wie je houdt,
of die vriend nu uit het zicht verdwijnt
of weer naar je toekomt.
Vanaf nu kan u elke week op mijn blog een Nederlandse vertaling lezen van een gedicht van de Perzische dichter Rumi (120-1273). Naast die van Hafez is er geen Perzische poëzie die mij meer kan betoveren dan die van Djalal ad-Din Rumi. Geen dichter ook die de liefde mooier bezongen heeft dan hem – of wat dacht u hiervan?
WANNEER JE ZWAARD
wanneer je zwaard mijn nek bereikt zullen mijn ogen zich niet afwenden van je gezicht
wanneer mijn mond omzwachteld dicht is en dit lichaam achtergelaten in het vuil zullen mijn ogen zich niet afwenden van je gezicht
ik vraag niets niets van jou behalve je schoonheid je keizerlijke schoonheid
‘Sar omad zemestoon’ is een liedje dat tijdens de Iraanse Revolutie van 1979 gezongen en verspreid werd door de Fedayeene Khalgh, een marxistische beweging die zich tegen de shah verzette. Sinds de campagne van Mir-Hossein Mousavi wordt het opnieuw gebruikt, zoals u kan zien in dit filmpje op YouTube.
Lees hieronder mijn vertaling van het liedje.
Sar omad zemestoon Shekofteh baharoon Gole sorkhe khorshid baz omad o shab shod gorizoon
De winter is ten einde De lente bloeit De rode bloem van de zon is weer gekomen en de nacht is gevlucht
Kooha laleh zarand Lalehha bidarand Tu kuhha darand gol gol gol aftab o mikarand
De bergen zijn bedekt met tulpen De tulpen zijn wakker Ze planten zonneschijn in de bergen, bloem voor bloem voor bloem
tuyeh kohestoon delesh bidareh tofang o gol o gandor dare miare
In de bergen is zijn hart wakker Hij heeft een geweer en een bloem en graan
tuyeh sinash jan jan jan yek jangal setareh dare jan jan
In zijn borst heeft hij een woud van sterren
labesh khandeyeh noor delesh sholeyeh shoor sedash cheshmeh o yadesh ahooyeh jangale door
Zijn lippen een lach van licht Zijn hart vol van de vlam van gevoel Zijn stem een bron en zijn herinnering een hert in het verre woud
Ann De Craemer 